Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Το φάντασμα των οικιακών φωτοβολταϊκών. Για λόγους που φαίνονται κατ’ αρχήν δυσεξήγητοι, τον τελευταίο καιρό πληθαίνουν τα δημοσιεύματα που ζητούν επιτακτικά να μπει ένα φρένο στην “ανεξέλεγκτη” ανάπτυξη των οικιακών φωτοβολταϊκών. Κάποιοι πρότειναν το “πάγωμα” των οικιακών εγκαταστάσεων, ενώ μετά από δεύτερη σκέψη, οι ίδιοι αντιπρότειναν να μπει ένα πλαφόν στα συστήματα που μπορούν να εγκατασταθούν ετησίως. Κάποιοι άλλοι πρότειναν να μην ισχύει για τα οικιακά συστήματα η εγγυημένη τιμή πώλησης (feed-in-tariff), αλλά οι οικιακοί καταναλωτές να θεωρούνται αυτοπαραγωγοί και να ισχύσει ένα σύστημα συμψηφισμού της εισερχόμενης και εξερχόμενης ηλεκτρικής ενέργειας (net metering).
Όλα αυτά έγιναν στο όνομα της επιβάρυνσης που προκαλούν τα οικιακά φωτοβολταϊκά στον Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ που διαχειρίζεται ο ΛΑΓΗΕ. Λες και η επιβάρυνση αυτή προκαλείται μόνο από τα οικιακά συστήματα και όχι από το σύνολο των εγκαταστάσεων ΑΠΕ. Ακόμη και εντός της κοινότητας των ΑΠΕ έχει αναπτυχθεί ένας ιδιότυπος ρατσισμός εναντίον των μικρών οικιακών συστημάτων.
Μιας και είχα την τιμή να είμαι απ’ αυτούς που προώθησαν τα οικιακά φωτοβολταϊκά τα τελευταία χρόνια, επιτρέψτε μου κάποιες επισημάνσεις για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους.
Ξαφνιάστηκαν
Πρώτον, οι μόνοι που ξαφνιάστηκαν με την ταχεία ανάπτυξη των οικιακών συστημάτων ήταν αυτοί που δεν βλέπουν πέρα από τη μύτη τους και που φαντάζονται πως η ενεργειακή παραγωγή αφορά λίγους μεγαλοεπενδυτές και τη ΔΕΗ. Ακόμη και μέσα στον ΛΑΓΗΕ υπάρχουν ορισμένα άτομα που “αντελήφθησαν” την ανάπτυξη των οικιακών συστημάτων μόλις λίγους μήνες πριν (σημειώνω ότι η δημοσίευση από τον ΛΑΓΗΕ στοιχείων για τα οικιακά συστήματα ξεκίνησε μόλις τον Ιούνιο του 2012).
Δεδομένου ότι η σχετική νομοθεσία ψηφίστηκε τον Ιούνιο του 2009, ήταν απολύτως λογικό και αναμενόμενο ότι η αγορά των οικιακών θα έκανε περί τα δύο χρόνια μέχρι να αρχίσει να “ψηλώνει”, όπερ και εγένετο. Έτσι αναπτύσσονται όλες οι αγορές. Προς τι η έκπληξη λοιπόν;
Πάνω από 1.600 εταιρίες
Η πρόταση για πάγωμα της αγοράς οικιακών συστημάτων ήταν τόσο εκτός τόπου και χρόνου, που δυσκολεύομαι να τη σχολιάσω σοβαρά. Σε αντίθεση με άλλες επενδύσεις ΑΠΕ όπου οι χρόνοι ωρίμανσης των σχετικών έργων είναι μεγάλοι και η αγορά μπορεί να αντέξει ένα προσωρινό πάγωμα στην αδειοδοτική διαδικασία, στα οικιακά φωτοβολταϊκά όλα τρέχουν γρηγορότερα. Μια αίτηση που ξεκινά σήμερα, μετουσιώνεται σε έργο σε 2-3 μήνες. Αν πάγωνε λοιπόν κανείς την αγορά, πολύ απλά σε 3 μήνες θα οδηγούσε σε κλείσιμο όλες τις εταιρίες που ασχολούνται με οικιακά φωτοβολταϊκά και θα έστελνε χιλιάδες ανθρώπους στην ανεργία. Ακόμη και αν “ξεπάγωνε” λοιπόν την αγορά π.χ. σε 6 μήνες, δεν θα έβρισκε εταιρίες και εργαζόμενους για να συνεχίσουν. Θυμίζουμε ότι στον σχετικό κατάλογο εγκαταστατών που διατηρεί το ΚΑΠΕ είναι καταγεγραμμένες πάνω από 1.600 εταιρίες που ασχολούνται με τα οικιακά φωτοβολταϊκά κατανεμημένες σε όλη τη χώρα.
Γιατί στα οικιακά;
Πάμε λοιπόν στο πλαφόν. Πρώτη παρατήρηση: ρωτήστε όποιον ειδικό θέλετε ανά την υφήλιο. Διαβάστε όποια έκθεση θέλετε. Όλοι συμφωνούν ότι τα πλαφόν είναι θάνατος για την αγορά και πρέπει να αποφεύγονται. Δεύτερη παρατήρηση: ακόμη κι αν δεχτούμε μια τέτοια λάθος επιλογή, γιατί να υπάρξει πλαφόν ειδικά στα οικιακά συστήματα και όχι, για παράδειγμα, στα έργα fast track ή σε άλλες τεχνολογίες;
Γιατί τα οικιακά φωτοβολταϊκά κοστίζουν αναλογικά περισσότερα στο σύστημα είναι η απάντηση. Λοιπόν, η απάντηση αυτή θα ήταν βαρύνουσα αν δεν είχαμε αλλαγές και μάλιστα πρόσφατα. Θυμίζω ότι, το 2009 καθορίστηκε μια υψηλή ταρίφα για τα οικιακά φωτοβολταϊκά (0,55 €/kWh) γιατί τότε τα συστήματα ήταν πολύ πιο ακριβά και φυσικά επιβαρύνονται με ΦΠΑ 23% (κάτι που δεν ισχύει για τις εμπορικές εφαρμογές των άλλων ΑΠΕ). Έκτοτε είχαμε μια δραστική μείωση του κόστους των φωτοβολταϊκών κατά 55% περίπου, αλλά και μια αντίστοιχη μείωση της ταρίφας (σήμερα είναι 0,25 €/kWh). Σήμερα λοιπόν, οι αποδόσεις των οικιακών φωτοβολταϊκών είναι ίδιες με τρία χρόνια πριν, ενώ σε απόλυτα νούμερα η επιβάρυνση από νέα συστήματα είναι 55% μικρότερη σε σχέση με το παρελθόν.
Ναι, θα συμφωνήσω πως η διόρθωση στις ταρίφες έπρεπε να γίνει νωρίτερα. Να θυμίσω όμως πως όταν ο Σύνδεσμος Εταιριών Φωτοβολταϊκών είχε προτείνει μειώσεις στα τέλη του 2011, το ΥΠΕΚΑ δεν έκανε δεκτές τις προτάσεις και προχώρησε τότε σε ελάσσονες περικοπές. Δεν φταίει λοιπόν σώνει και καλά η αγορά για να “τιμωρηθεί” σήμερα με την επιβολή ενός πλαφόν.
Χωρίς νόημα το net metering
Χρειάζεται η εγγυημένη τιμή πώλησης της παραγόμενης ενέργειας για τα οικιακά φωτοβολταϊκά; Δεν θα αρκούσε η αυτοκατανάλωση και η εξοικονόμηση από τους μειωμένους λογαριασμούς της ΔΕΗ; Ακόμη και ένας μαθητής Δημοτικού μπορεί να απαντήσει σ’ αυτό. Με τα σημερινά τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας και το τρέχον κόστος των φωτοβολταϊκών δεν δουλεύει η υπόθεση net metering. Εκεί που εφαρμόζεται (π.χ. Ολλανδία), τα τιμολόγια στη χαμηλή τάση είναι διπλάσια των ελληνικών και συνεπώς ο καταναλωτής εκεί κάνει απόσβεση της επένδυσής του. Όταν με το καλό η αύξηση των τιμολογίων στην Ελλάδα και η ταυτόχρονη μείωση του κόστους των φωτοβολταϊκών το επιτρέψουν, φυσικά και μπορούμε και πρέπει να αλλάξουμε το καθεστώς ενίσχυσης και στη χώρα μας. Τότε όμως, όχι σήμερα που δεν βγαίνουν τα νούμερα. Αυτή άλλωστε ήταν εξ αρχής η φιλοσοφία του μοντέλου feed-in-tariff. Να εγγυηθεί την ανάπτυξη των ΑΠΕ για κάποια χρόνια, ώστε η μείωση του κόστους να τις καταστήσει ανταγωνιστικές στην αγορά και να μη χρειάζονται περαιτέρω ενίσχυση. Το μοντέλο αυτό έδωσε εξετάσεις και πέτυχε πανηγυρικά σε πάνω από 50 χώρες. Το να αμφισβητούν κάποιοι τον πυρήνα του μοντέλου αυτού, είτε καταδεικνύει άγνοια της “ιστορίας” των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας είτε υποκρύπτει άλλες σκοπιμότητες.
Υπάρχουν συμφέροντα
Μιας και μιλάμε για σκοπιμότητες, ας πάμε και στο ζουμί. Πίσω απ’ αυτούς που αντιδρούν στα οικιακά φωτοβολταϊκά κρύβονται συμφέροντα. Δεν το λέω διακατεχόμενος από κάποιο σύνδρομο θεωριών συνωμοσίας (μακριά από μένα κάτι τέτοιο). Το λέω ξεκάθαρα και συνειδητά. Υπάρχουν κάποιοι σ’ αυτή τη χώρα που συμπεριφέρονται ως “ελέω Θεού επενδυτές”. Που θεωρούν πως αυτοί και μόνο αυτοί, οι λίγοι και εκλεκτοί, είναι προορισμένοι να επενδύσουν σε ενεργειακά projects. Που θεωρούν πως η ενέργεια είναι για τους μεγάλους παίκτες και όχι για τη μαρίδα. Υποστηρίζουν λοιπόν το πάγωμα των οικιακών συστημάτων, αλλά όχι του fast track, αφού εκεί μπορεί να διαπρέψουν και οι ίδιοι. Κάποιοι άλλοι ενδιαφέρονται απλώς να έχει λεφτά ο ΛΑΓΗΕ για τα εργάκια τους και «ας πάει στο διάολο» η υπόλοιπη αγορά και η μαρίδα.
«Success story»
Εδώ συγκρούονται διαφορετικές φιλοσοφίες και στάσεις ζωής. Τα πολλά μικρά αποκεντρωμένα συστήματα εναντίον των λίγων μεγάλων. Ένα δημοκρατικό ενεργειακό μοντέλο εναντίον του συγκεντρωτισμού των ολιγοπωλίων. Η παραγωγή ενέργειας εκεί που είναι η κατανάλωση εναντίον των μεγάλων συμβατικών μονάδων που αναπόφευκτα υπόκεινται σε μεγάλες απώλειες για τη μεταφορά της παραγόμενης ενέργειας. Η καθαρή ενέργεια των μικρών φωτοβολταϊκών εναντίον των ρυπογόνων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής. Το μέλλον εναντίον ενός παρελθόντος που αντιστέκεται πριν εξαφανιστεί.
Για όσους δεν το αντελήφθησαν ή δεν θέλουν να το καταλάβουν, ας το πούμε ακόμη μια φορά. Τα οικιακά φωτοβολταϊκά (και αύριο όλες οι κτιριακές εφαρμογές ΑΠΕ) είναι ευλογία στην περίοδο κρίσης που περνάμε. Δίνουν ένα επιπλέον εισόδημα στα νοικοκυριά που ασφυκτιούν από την οικονομική δυσπραγία. Με τα έσοδα που τους παρέχουν (300 ευρώ το μήνα κατά μέσο όρο) τους επιτρέπουν να εξοφλήσουν τη ΔΕΗ ή να αγοράσουν πετρέλαιο ή να βοηθήσουν τα παιδιά τους να σπουδάσουν. Και ταυτόχρονα δίνουν δουλειές σε κόσμο. Περισσότερες αναλογικά από οποιαδήποτε άλλη ενεργειακή τεχνολογία. Είναι, όπως λέει και ο Πρωθυπουργός, ένα “success story”. Αφήστε τα λοιπόν να ανασάνουν. Αφήστε τον ήλιο να λάμψει.
Στέλιος Ψωμάς
Σύμβουλος του Συνδέσμου Εταιριών Φωτοβολταϊκών
(energypress.gr)
